Konuşma/Dil gelişimi gecikmeleri ve rahatsızlıkları nelerdir?

Konuşma ağzımızdan çıkan anlamlı seslere denir. Başkaları tarafından anlaşılmadığında bir sorun olduğu düşünülür.  Kekemelik ve pelteklik veya yanlış sesler çıkarmak bir çocuk için sosyal, kültürel, gelişimsel, kendine güvenmeme duygusu,eğitim başarısızlığı gibi önemli onlarca problemlere neden olabilir. Bebeklerde dil gelişimi ve dil gelişim evrelerini fark edebilmek önemlidir. 

Dil, seslerden çok anlamlarla ilgilidir. Dil, zekanın bir göstergesidir. Dil gelişim gecikmeleri konuşma problemlerinden daha ciddi altta yatan sorunu düşündürebilir.  

Dil gelişimi gecikmesi , bir çocuğun dili doğru sırayla gelişir, ancak bu gelişim daha yavaş bir hızda gerçekleşir. Gecikmeli konuşma veya yavaş dil gelişimi çocuklarda görülen en yaygın gelişim problemidir. Okul öncesi çocukların yüzde beş ila onunu etkiliyor.

Çocuğumun konuşmasının ve dil gelişiminin doğru yolda olup olmadığını nasıl anlarım?

Çocuğunuz aşağıdaki konuşma/dil gelişme kilometre taşları ile benzer gitmiyorsa, çocuk doktorunuzla konuşmalısınız.  

Normal konuşma gelişiminde kilometre taşları şunlardır:

Yenidoğan Dönemi: 0-6 hafta arası	Yenidoğan davranışlarının çoğu istem dışıdır. Konuşmanın gelişimi için arama, emme, yutma refleksleri önemlidir. 1. ayın sonunda anne, sesin farklılığına göre ağlamanın nedenini (açlık, kızgınlık, acı) belirleyebilir. Çıkarılan sesler, anlam yönünden incelendiğinde ham sözcüklerin başladığı; bebeğin başkalarının sesine tepki gösterdiği dönem olduğu görülür.
Gıgıldama dönemi: 2-4 ay arası	2 ve 3 aylık dönem, gülme ve gıgıldama dönemidir. Çocuk, sesi ses olarak çıkardığını bilir. Çıkardığı seslerden mutlu olur, ses oyunları oynar ve kendiliğinden ses üretimi başlar. Rastgele olarak çıkarılan sesler “a, u, o” ünlü seslerini uzatır. Daha sonra da bu seslerin sonuna “h” eklenerek “ah, uh” şeklinde sesler üretirken “s, k, g” gibi yumuşak damak ve gırtlak seslerini çıkarır. Ses üretimi hâlâ refleksiftir.
Mırıldanma Dönemi: 3-6 ay arası	Bebeğin ses mekanizması üzerindeki kontrolünün arttığı görülür. Dili yuvarlama ve ileri uzatma becerisi görülür. Memnuniyetini belirten sesler çıkarır. Ayrıca kendi çıkardığı bu sesleri taklit eder. Bu taklit sesleri, yalnız olduğunda görülür. Bebeğin çıkardığı sesler refleksif olmaktan çıkmış, tamamen amaçlı hâle dönüşmüştür.
6-11 ay arası	Bu dönem, ses oyunlarının tekrarı dönemi olarak da ifade edilir. Bebek, ses üretimi ile işitmeyi birleştirir. Seçilmiş işitilen sesleri tekrarlar. Mırıldanmanın tekrarının görülmemesi erken bir geriliğin belirtisi olabilir.
9-12 ay arası	SES SÖZCÜK DÖNEMİ (9-12 AY) Bu dönem, tekrarlama veya çeşitlenmiş mırıldanma dönemi olarak da ifade edilir. İnsan seslerini bilinçli bir şekilde taklit eder. Çocuğun sık sık mırıldanarak yetişkin konuşmasına benzeyen dizeler oluşturduğu görülür. 1-2 kelimeyi söylüyor; İsim tanır; tanıdık sesleri taklit eder; basit talimatları anlar
1- 2 yaş arası	2 kelimeli cümleler; Kullandığı kelimeler çoğalır; tanıdık hayvanların seslerini çıkarır “hayır” kelimesini anlar
2-3 yaş arası	Vücut parçalarını tanımlar; isim yerine kendim “beni” çağırıyor; isim ve fiilleri birleştirir; 450 sözcük dağarcığı vardır; kısa cümleler kullanır; 3-4 rengi bilir, büyük ve küçük kavramlarını bilir; Aynı hikayeyi tekrarlamaktan hoşlanır; bazı çoğul formlar oluşturur
3-4 yaş arası	Bir hikaye anlatabilir; cümle uzunluğu 4-5 kelime; yaklaşık 1000 kelimelik kelime; soyadını, caddenin adını, anaokulunu bilir
4-5 yaş arası	4-5 kelimelik cümle kurabilir; geçmiş zaman kullanır; 1500 kelimelik bilir; renkleri, şekilleri tanımlar; “Neden?” ve  “Kim” gibi birçok soruyu sorar.
5 ila 6 yaş arası	5-6 kelimelik cümle uzunluğu; Yaklaşık 2000 kelime bilir. Mekansal ilişkileri bilir (“üstte” ve “uzakta” gibi);    Ona kadar sayar; sağ el ve sol el bilir.

Ek okuma önerisi: Bebeğin Erken Konuşması İçin Ne Yapmalı ?

Çocuğunuz bu kilometre taşlarını karşılamıyorsa, ilk adım işitmesinin kontrol edilmesidir . Her ne kadar iyi duymuş gibi görünseler de, çocuklar görsel ipuçlarını toplama uzmanlarıdır. İşitme kaybını erkenden yakalamak önemlidir, böylece tedaviniz en kısa zamanda başlayacaktır.

Çocuğumun bir dil problemi olup olmadığını veya sadece “gecikmiş” olup olmadığını nasıl anlayabilirim?

Gerçekten geç  konuşan bir çocuğun sağlık probleminin olup olmadığını veya konuşma gecikmesinde etkili bir dil bozukluğu veya başka bir temel nedeni olup olmadığını anlayamazsınız. Bu yüzden çocuk doktorunuz ile görüşmelisiniz  Çocuğunuz ne kadar erken yardım alırsa, ilerleme o kadar büyük olacaktır.  

Konuşma ve dil sorunlarına neden olan şey nedir?

• Gelişimsel konuşma ve dil bozukluğu, çocuklarda konuşma/dil sorunlarının ortak bir nedenidir. Bu, beynin farklı çalışması nedeniyle ortaya çıkan bir öğrenme yetersizliğidir. Bu çocuklar, konuşma seslerini üretmekte, iletişim kurmak için konuşulan dili kullanırken veya başkalarının söylediklerini anlamakta  sorun yaşıyor olabilirler. Konuşma ve dil sorunları çoğu zaman bir öğrenme güçlüğünün en erken belirtisidir.
• İşitme kaybı genellikle göz ardı edilebilen bir durumdur . Tanısı kolayca tespit edilir. Çocuğunuz konuşma ve dil gelişimi  gecikmeli ise, işitme testine tabi tutulmalıdır .
• Zeka geriliği , konuşmanın ve dil gecikmesinin ortak bir nedenidir.
• Aşırı çevresel uyarı yoksunluğu  konuşma gecikmesine neden olabilir. Bir çocuk ihmal ve istismar ediliyorsa ve onunla konuşan başka kişileri duymazsa, konuşmayı öğrenemez.
• Prematürite konuşma/dil sorunları da dahil olmak üzere birçok gelişimsel gecikmeye yol açabilir.
• İşitsel İşleme Bozukluğu , konuşma seslerini çözme ile ilgili bir problemi tanımlar. Bu çocuklar konuşma ve dil terapisi ile iyileşebilirler.
• Serebral palsi, kas hastalıkları ve  travmatik beyin hasarı gibi nörolojik problemler konuşma için gerekli olan kasları etkileyebilir.
• Otizm iletişimi etkiler. Konuşma/dil/iletişim sorunları genellikle otizmin erken bir belirtisidir.  
• Yarık dudak veya yarık damak gibi yapısal sorunlar normal konuşmaya müdahale edebilir.  
• Konuşmanın apraksisi , çocuğun konuşma hareketlerini sıralamada ve yürütmede zorluk çektiği belirli bir konuşma bozukluğudur.

Dil gelişimi geri olan çocuğumun dil gelişimine nasıl yardımcı olabilirim?

Konuşma/dil problemlerini erken belirlemek önemlidir, böylece çocuğunuz tedavisine erken başlayabilir. Çoğu kimse konuşma ve dil tedavisinin bir çocuğun konuşmaya başlayana kadar başlamayacağına inanıyor. Bu kesinlikle doğru bir yaklaşım değildir. Çocuğun tedavisine mümkün olan en kısa zamanda başlamak gereklidir. Araştırmalar, çocukların daha  ilk kelimesini söylenmesinden çok önce çocukların dil hakkında çok şey bildiklerini gösteriyor. Çocuğunuzun herhangi bir risk faktörü (örneğin düşük doğum kilosu) veya yukarıda listelenen sorunlardan herhangi birisi varsa, konuşma/dil sorunları için erken ve periyodik olarak test edilmelidir.  Çocuğunuzun tedavi ekibi bir doktor, odyolog, konuşma dil terapisti içerebilir.

Çocuğunuzun hızlı konuşması ve hızlı dil gelişimi sağlaması için bazı ebeveynlik ipuçları:

• Doğumda çocuğunuzla konuşmaya başlayın. Yenidoğanlar konuşmasalar da  işitirler
• Bebeğinizin güdülerine tepki gösterin.
• Bebeğinizle cee- e gibi basit oyunları oynayın.
• Çocuğunuzu dinleyin. O konuşmaya çalıştığında ona bakın. Cevap vermeleri için zaman tanıyın.  
• Hikaye anlatmayı ve paylaşımı özendirin.
• Çocuğunuzu konuşmaya zorlamaya çalışmayın.
• Kitapları yüksek sesle okuyun . Çocuğunuzun yaşına uygun kitaplar için bir kütüphaneciye danışın. Bebeğiniz okuduğunuz metinle ilgilerini kaybederse, resimler hakkında konuşun.
• Çocuğunuza şarkılar söyleyin ve onlara müzik dinletin. Yeni şarkılar öğrenmek, çocuğunuzun yeni kelimeler öğrenmesine yardımcı olur ve hafıza becerileri, dinleme becerileri gelişmesine yardımcı olur.
• Çocuğunuzla sürekli konuşun, bir şeyler söyleyin. Diyelim mutfakta yemek yapıyorsunuz ona yaptıklarınızı  anlatın.
• Aile gezileri ve dış ortam gezileri planlayın. Yeni deneyimlerinizi, geziden önce, sırasında ve sonrasında  konuşmak onlar için ilginç olacaktır.
• Aile fotoğraflarına bakın ve onlar hakkında konuşun.
• Çocuğunuza her konuştuklarında cevap verin bu konuşmalar için onları ödüllendirin.
• Çocuğunuza bir sürü soru sorun.
• Hareketleri kelimelerle birlikte kullanın.
• Dil bilgisi hatalarını eleştirmeyin. Bunun yerine, sadece iyi bir dil bilgisini modelleyin.
• Çocuğunuzla birebir oynayın ve oynadığınız oyuncaklar ve oyunlardan bahsedin.