Yumuşak bir kafatası ile doğmak, bebeklerin başlarının ilk yılda beyin gelişiminin sağlanması için çok önemlidir. Bu nedenle de bebeklerin başlarının şekli kolayca değişebilir.
Doğum kanalı doğum sırasında yeni doğan bebeğin başının çok sivri ya da ya uzun gözükmesine neden olabilir. Bebeklerin kafa tasları için bu normaldir. Çünkü kafa taslarında bir çok kemik vardır ve kemikler bebeklerin ilk günlerinde ya da doğumdan sonraki ilk haftalarında başlarının biraz farklı görünmesine neden olabilir.
Ama eğer bebeğinizde başının herhangi bir tarafında yassı kafalılık sendromu oluştuysa (ayrıca Plagiyosefali de denir) durum farklıdır. Yassı baş sendromu genellikle bebek sürekli aynı pozisyonda uyuyorsa ya da boyun kaslarında bir problem varsa oluşur.
Bu problem bebeğin beyin gelişimini etkilemez. Ayrıca bu durumda ameliyata da gerek yoktur. Bebeğinizin uyku pozisyonunu değiştirmek ya da yüz üstü yatırmak bu durumun düzelmesine yardımcı olabilir.
Sebepler
Yassı baş sendromunun en bilinen nedeni bebeklerin uyku pozisyonlarıdır. Küçük bebekler sırt üstü pozisyonda uzun saatler uyudukları için başları düzleşebilir. Bebeklerin gün içinde yatabilecekleri farklı yerlerde yatması (araba koltukları, kanguru, bebek arabası, beşik ya da sallanan koltuk) da bu probleme neden olabilir.
Prematüre bebeklerde de genellikle bu sendrom görülür. Prematüre bebeklerin başları diğer bebeklerden daha yumuşaktır. Prematüre bebekler ayrıca zamanlarının çoğunu medikal ihtiyaçları için prematüre yataklarında sırt üstü yatarak geçirirler ve doğumdan sonra yoğun bakım ünitelerinde kaldıklarından kucağa da alınamazlar.
Eğer bebeğin ikizi anne karnında diğerinin başına baskı yapıyorsa bir bebek doğumdan önce de yassı kafalılık sendromuna yakalanabilir. Aslında ikiz olan pek çok bebekte yassı kafalılık sendromu vardır.
Ayrıca rahimdeki kramplarda bebeklerin boyunlarında eğriliğe ve yassı kafa sendromuna neden olabilir. Boyun eğriliği olan bebekler başlarıyla da ilgili problem yaşayabilirler; çünkü boyun kaslarının sadece bir yanı daha fazla gelişir. Başlarını döndürmekte zorluk çektiklerinden başlarını yatarken aynı pozisyonda tutarlar ki bu da yassı kafa sendromuna neden olur.
Aynı şekilde yassı kafa sendromu başlayan bebeklerde boyun eğriliği de oluşabilir. Çünkü bu durum bebeklerin başlarını döndürmesi için zorlanmalarına neden olur ve başlarının yassılaşan kısımlarında daha uzun süre yattıklarından boyun kaslarında problemler meydana gelebilir.
İşaretler ve Semptomlar
Yassı baş sendromunu ebeveynler genellikle fark ederler. Özellikle de oksiput denilen çocuğun başının arkasında düzleşme meydana gelir. Bebeğinin başının bu kısmında daha az saç çıkar ve yassılaşan kısımdaki kulak ileri doğru çıkabilir.
Daha ciddi durumlarda başın bir kısmı çok yassılaştığından alın bile düzgün gelişemeyebilir. Eğer boyun eğriliği nedeniyle başta yassılaşma olduysa, boyun, çene ve yüz de düzgün gelişemeyebilir.
Teşhis
Doktorlar genellikle yassı kafalılık sendromunu çocuğun başına bakarak anlarlar. Boyun eğriliği olup olmadığını kontrol etmek için doktor bebeğinizin başını ve boynunu oynatmanızı isteyebilir. Laboratuvar testleri, x ray ve tomografi genellikle gerekmez.
Doktor çocuğunuzu birkaç ziyaret boyunca inceleyerek başının nasıl geliştiğine bakabilir. Eğer çocuğunuzun başının düzelmesi için uyku pozisyonunun değiştirilmesi işe yarıyorsa genellikle bu sadece yassı kafalılık sendromudur. Eğer bu şekilde düzelmiyorsa o zaman kraniosinostosiz gibi başka bir problem olup olmadığına bakılması gerekir.
Kraniosinostosiz genellikle çocukların kafa tası kemikleri yaşamının ilk aylarından sonra birleşmeye başladıysa görülür. Bu durumda beyin gelişimi engellenir ve kafa tası deformasyonları oluşur. Kraniosinostosiz sendromu olan çocukların tedaviye ihtiyacı vardır.
Eğer doktorunuz kraniosinostosiz ya da başka bir sendromdan şüpheleniyorsa, X ray ya da CT taraması gibi diğer testlerin yapılması için çocuğunuzu beyin cerrahisine gönderebilir.
Tedavi
Eğer çocuğunuzda uyku ya da yatma pozisyonuna yassı baş sendromu varsa tedavi için yapabileceğiniz pek çok şey vardır:
- Bebeğiniz uyurken uyku pozisyonunu değiştirin. Bebeğiniz sırt üstü uyurken başının yerini değiştirebilirsiniz. (soldan sağa ya da sağdan sola) Bebeğiniz geceleri uyurken mutlaka birkaç kez yer değiştiriyordur ama yine de çocuğunuzun başının yassılaştığı tarafta uzun süre yatmadığından emin olmanız ve pozisyonunu değiştirmeniz iyi bir fikre olacaktır. Amerikan Pediatri Akademisine bağlı doktorlar bebeğinizin bir pozisyonda kalması için takoz yastıklar ya da diğer araçları kullanmanızı önermiyor.
- Beşikte pozisyonunu değiştirin. Bebeğinizi beşikte nasıl yatırdığınızı düşünün. Sağ elini kullanan çoğu ebeveyn çoğunu sol koluyla tutarak başlarını sola dönecek şekilde yatırmayı tercih eder. Bu pozisyonda bebek odaya doğru bakar ve genellikle boyun eğriliği solda değil de sağ tarafta daha çok görülür. Bebeğinizin başının neresi yassılaştıysa bebeğinizi beşikte tam tersi pozisyonda yatırmanız daha doğru olacaktır.
- Bebeğinizi daha sık kucağınıza alın. Bebeğinizin beşiğinde yattığı süreyi azaltın ya da düz bir zeminde (araba koltukları, kanguru, bebek arabası, beşik ya da sallanan koltuk) daha az yatırın. Örneğin, bebeğiniz yolculuk sırasında koltuğun üzerinde uyuya kaldıysa eğer bebeğinizin orada uyumaya devam etmesine izin vermek yerine eve gittiğinizde onu alıp beşiğine yatırın. Bebeğinizi daha sık kucağınıza alın ve başının üzerindeki baskının azalmasını sağlayın.
- Bebeğinizi yüz üstü yatırın. Bebeğinizin gündüz uyanıkken yüz üstü yatırılması oldukça yararlıdır. Bu şekilde sadece başının normal şekilde gelişimini desteklemiş olmazsınız ayrıca diğer yönlerden de bebeğinizin gelişimine yardımcı olmuş olursunuz. Bebeğinizin yeni bir perspektiften bakması onun dünyayı öğrenmesine ve keşfetmesine yardımcı olur. Ayrıca bu şekilde bebeğinizin boyun kasları, kol kasları gelişir ve hem emekleme hem de oturması için kas gelişimine destek olmuş olursunuz.
Plagiyosefalisi olan pek çok bebekte bir dereceye kadar boyun eğriliği gelişir, bunun tedavisi için fiziksel terapi ya da evde uygulanacak egzersizler genellikle çok yararlı olur. Fiziksel terapi için bir fiziksel terapistin size öğreteceği bebeğinizin kaslarının açılmasını sağlayacak egzersizleri düzenli olarak uygulayabilirsiniz. Açma germe içeren pek çok hareket bebeğinizin boynunun diğer tarafının da gelişmesine yardımcı olur. Ayrıca boyun kasları uzar ve güçlenir. Bu hareketler kolay olsa da mutlaka doğru şekilde uygulanmaları gerekir.
2-3 ay boyunca pozisyonu değiştirilen ama hala yassı baş sendromu olan çocuklar için doktorlar bir kask ya da baş bandı önerebilirler. Kasklar tüm çocuklarda işe yaramasa da boyun eğriliği olan bazı çocuklara çok iyi gelir.
Kasklar 4 ila 12 aylık bebeklerde daha fazla işe yarar çünkü bu dönemde bebeğin gelişimi çok hızlıdır ve kemikler hala dışarıdan müdahaleye açıktır. Kasklar bebeğinizin kafa tasına hafif bir şekilde baskı yaparak kafa tası gelişiminin olması gerektiği şekilde devam etmesini sağlar.
Doktorunuza danışmadan, asla bu tür aletlerden alıp kullanmayın. Bebeklerin sadece küçük bir yüzdesinin kask takması gerekir. Kask takma terapisi uygulama kararı bebekten bebeğe göre değişir (mesela bebeğin yüzünün deforme olmaya başladığı ciddi durumlarda).
Görünüm
Yassı baş sendromu olan bebeklerin görünümleri kusursuzdur. Bebekler büyüdükçe uyku sırasında kendi kendilerine pozisyonlarını değiştirmeye başlarlar ve bu da başlarının gece boyunca eşit baskı altında kalmasını sağlar.
Bebekler kendileri dönmeye başladıktan sonra pediatri uzmanları halen ebeveynlerin bebeklerini sırt üstü yatırmaya devam etmesini söyler ancak bebek gece kendisi ona en uygun olacak şekilde kendisini döndürdükten sonra onu alıp yeniden sırt üstü yatırmanıza gerek yoktur.
Genel kural olarak bebeğiniz kendisi oturmayı öğrendiğinde başının yassılaşan kısmı artık iyileşmiş sayılır. Daha sonra aylar ve yıllar içinde kafa tası gelişimi devam ettikçe ciddi vakalarda bile iyileşme görülür. Bu bebeklerin başı simetrik olarak kusursuz hale gelmeyebilir ancak pek çok nedenden ötürü asimetri artık fark edilemez bir hale gelir. Örneğin, çocuğun ileriki safhalarında kafa tasına bağlı olarak yüzü daha öne çıkar, hatları belirginleşir ve çocuklar genellikle bu şekilde büyümeye devam eder. Deneyimler ve klinik araştırmalar çocuklar okul çağına gelene kadar yassı baş sendromunun artık sosyal ya da kozmetik bir problem olmaktan çıktığını göstermiştir.
Yassı başların çocukların beyin gelişimini engellemediğini, gelişimsel büyümede gerilemeye neden olmadığını ya da beyinlerine zarar vermediğini unutmamak gerekir.
Önleme
Bu durumda her ne kadar bebeklerin başlarının arka kısmında hafif bir yassılaşma olsa da bebeklerin ani ölüm sendromuna yakalanmaması için (SIDS) sırt üstü yatırılmaları gerekir.
Buna karşılık uyku sırasında pozisyonlarını değiştirmek, gündüz onları yüz üstü yatırmak ve kucakta tutmak yassı baş sendromu riskini de azaltacaktır.